De internationale reputatie van de wielersport - hoeveel schade hebben de dopingschandalen aangericht?

Het ooit zo stralende beeld van een sport die decennialang punten scoorde met heroïsche epossen, grenservaringen en legendarische landschappen heeft barsten ontwikkeld - diepe barsten.

En wie zich afvraagt hoezeer deze dopingschandalen de internationale reputatie hebben geschaad, moet een paar decennia terugspoelen, een paar etappes opnieuw bekijken en beginnen aan een achtbaanrit van schandalen, verandering en verzet.

De diepe val van een uitzonderlijke sport en hoe die tot stand kwam

Dat waren gouden jaren voor het wielrennen, toen duels tussen uitzonderlijke renners de wereld in beroering brachten. Namen als Miguel Induráin, Marco Pantani, Jan Ullrich en later Lance Armstrong vulden de bladen, brachten miljoenen in beweging en veranderden races op asfalt in ware mythologieën op twee wielen. Maar achter de glorieuze triomfen ging een systeem schuil dat niet alleen benen trainde, maar ook bloedwaarden.

In 1998 stortte het kaartenhuis met volle kracht in. De Festina-affaire bracht aan het licht wat velen hadden gerucht maar niemand hardop wilde zeggen. Systematisch dopinggebruik was onderdeel van het dagelijks leven. Teamartsen hamsterden stoffen zoals EPO in de ploegauto, de politie ontdekte het medicijnkastje in de kofferbak. Plotseling was het peloton niet langer heroïsch, maar verdacht. En de Tour de France, normaal gesproken een Franse nationale schat, dreigde midden in de wedstrijd in te storten.

Slechts een paar jaar later werden de zaken nog onverkwikkelijker. De zogenaamde Operación Puerto in 2006 legde een heel dopingnetwerk bloot rond de Spaanse dokter Eufemiano Fuentes. Bloedzakken met codenamen, koelkasten vol verdenkingen, internationale topsterren die uitleg nodig hadden.

De lijst van betrokkenen las als een who's who van het internationale wielrennen. En toen, net toen je dacht dat het niet erger kon, kwam de grote klap. Lance Armstrong, de overlever die zeven keer de Tour won, viel in één interview in 2013. Jaren van ontkenning, een systeem van intimidatie en doofpotaffaires die je alleen in maffiafilms ziet. Het voormalige baken van hoop werd het symbool van een sport die zichzelf had verraden.

Wanneer het vertrouwen afneemt en hoe fans, omroepen en sponsors reageerden

Weinig dingen wegen zwaarder dan teleurgesteld vertrouwen. En dat is precies wat er in het wielrennen ontbrak na de schandalen. Kijkers die jarenlang hadden gejuicht, voelden zich bedrogen. Media-omroepen trokken de stekker eruit en trokken zich terug uit de Tour-verslaggeving - een sterk signaal dat liet zien hoe diep de schade aan hun imago was.

Het werd ook merkbaar stiller langs de kant van de weg. Terwijl in Frankrijk het applaus vrolijk doorging, bleven in andere landen de klapborden ongebruikt. De tv-markt reageerde koel, de kijkcijfers kelderden. Maar bovenal: sponsors die hun merk hadden gebaseerd op gezonde prestaties, dynamiek en authenticiteit wilden niets meer te maken hebben met deze giftige mix van leugens en labeur. Telekom vertrok, Rabobank ook. Budgetten krompen, sommige teams gingen helemaal uit elkaar.

Maar waar anderen vertrokken, kwamen nieuwe spelers. Zij die de crisis als een kans zagen. Aanbieders van online weddenschappen, casino-aanbieders zoals online roulette 777 en kleinere technologiebedrijven bemachtigden advertentieruimte tegen spotprijzen. Het gezicht van de wielersport veranderde, en niet alleen op het podium. De nieuwe sponsors brachten een andere houding met zich mee, in sommige gevallen met minder aandacht voor moraal en meer focus op zichtbaarheid. De glamour van vroeger was verleden tijd, nu ging het erom zichtbaar te zijn en betaald te krijgen.

Schoner, scherper, strenger – wat is er echt veranderd in het professionele wielrennen?

Ondanks alles, of misschien wel dankzij alles, begon er een reorganisatie die niet alleen cosmetisch was. De introductie van het biologisch paspoort markeerde een keerpunt. Plotseling werden niet alleen wedstrijden, maar ook het lichaam zelf langdurig gecontroleerd. Wie te veel over de schreef ging, kon gevolgen verwachten, zelfs zonder positieve test.

De controlesystemen werden uitgebreid. Onaangekondigde tests op trainingskampen? Geen probleem. Bloedtesten om zes uur 's ochtends in de provincie? Het dagelijks leven. De dagen van voorspelbaarheid waren voorbij. Er waren ook nieuwe regels. Renners moesten een schoon verleden aantonen, ploegen verplichtten zich tot ethische codes, althans op papier. De UCI en WADA werkten nauwer samen, de schijn van zelfcontrole werd vervangen door externe testmechanismen.

Tussen vooruitgang en twijfel – hoe geloofwaardig is wielrennen vandaag de dag

De successen van de afgelopen jaren zien er anders uit dan in het verleden, vaak minder spectaculair, maar ook geloofwaardiger. De dominantie van individuele renners wordt met argusogen bekeken, vooral als het uit het niets komt. En zelfs jonge talenten die hoge ogen gooien, kunnen er zeker van zijn dat het publiek niet alleen hun truien, maar ook hun aderen met argusogen zal bekijken.

Nieuwe dopinggevallen, al is het maar op continentaal niveau, maken oude wonden open. Elke positieve test is als een echo uit het verleden. En toch willen veel fans geloven dat er iets is veranderd. Ze worden weer enthousiast, ze discussiëren weer over tactieken en niet alleen over testresultaten.

De internationale kijk en waarom de reputatie van de wielersport van land tot land verschilt

De perceptie van wielrennen internationaal is net zo verschillend als de etappeprofielen van de grote rondes. In Frankrijk is de Tour de France bijna heilig, wat er ook komt. De schandalen zijn daar nooit helemaal genegeerd, maar ook niet overgedramatiseerd. De wedstrijd is immers niet alleen een sport, maar ook een cultureel evenement, een zomerfestival, een nationale zelfbevestiging.

Wielrennen tussen crisis en relevantie – een sport die niet kan worden afgeschud

Dus wat blijft er over van een sport die zichzelf in de loop der jaren ontmantelde, die zijn helden ontmaskerde en zichzelf opnieuw moest uitvinden? Nogal wat. De fascinatie voor deze mix van brute uithoudingsvermogen, ingenieuze tactieken en landschappelijke pracht is blijven bestaan. De Tour de France brengt elk jaar miljoenen mensen in vervoering en ook de Giro en de Vuelta zijn boeiend, niet ondanks maar misschien wel dankzij hun complexe geschiedenis.